Streszczenie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjne w Opolu z dnia 18 maja 2017 r.[1]
Stan faktyczny:
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Opolu przeprowadził postępowanie wyjaśniające w ramach urzędowej kontroli żywności w sprawie produktu zakwalifikowanego jako suplement diety, zawierającego w swoim składzie ekstrakt z liści/części naziemnych Epimedium brevicornum. Jest to składnik o właściwościach leczniczych stosowany w krajach azjatyckich, który w nadmiernych ilościach wykazuje jednak efekty uboczne. Inspekcja Sanitarna uznała, iż ww. składnik należy zakwalifikować jako "nową żywność" (novel food), przy czym podmiot wprowadzający produkt do obrotu (dalej także jako: "Spółka") nie posiada stosownej dokumentacji potwierdzającej znaczącą historię zastosowania spożywczego Epimedium brevicornum w państwach członkowskich Unii Europejskiej przed 15 maja 1997 r., wymaganej przy tego rodzaju żywności.
Zgodnie z brzmieniem art. 121 ust. 2 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia[2], w takim przypadku wprowadzenie do obrotu produktu łączy się z koniecznością przeprowadzenia procedury autoryzacji przez Komisję Europejską na podstawie Rozporządzenia nr 258/97[3], w ramach której określa się trzy zasadnicze kryteria: czy nowa żywność (novel food) nie stanowi zagrożenia dla konsumenta, czy nie wprowadza konsumenta w błąd oraz czy nie różni się w takim stopniu od żywności i składników, które ma zastępować, że jej zwykłe spożycie może być niekorzystne żywieniowo dla konsumenta.
W związku z nieprzeprowadzeniem przez Spółkę powyższej procedury Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Opolu orzekł o zakazie wprowadzenia produktu posiadającego w swoim składzie Epimedium brevicornum do obrotu do czasu przeprowadzenia postępowania określonego przepisami Rozporządzenia nr 258/97.
Zaskarżone orzeczenie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego utrzymał w mocy Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny. Na to orzeczenie Spółka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu wyrokiem z dnia 18 maja 2017 r. uchylił decyzję Opolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Opolu zakazującej wprowadzania do obrotu i nakazu wycofania z obrotu produktu zawierającego w swoim składzie Epimedium brevicornum.
Wojewódzki Sąd Administracyjny odniósł się w niniejszej sprawie do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej[4], w którym w sposób jednoznaczny określono przesłanki uznania danej żywności lub jej składnika za nowe w rozumieniu art. 1 ust. 2 Rozporządzenia nr 258/97. Po pierwsze, wymaga się, aby przed dniem 15 maja 1997 r., czyli datą wejścia w życie Rozporządzenia nr 258/97, substancje te "nie były w znacznym stopniu" wykorzystywane do spożycia przez ludzi, a nadto substancje te muszą należeć do jednej z kategorii określonych wyraźnie w art. 1 ust. 2 lit. c)-f) Rozporządzenia nr 258/97. Jak stwierdził Sąd, z uzasadnień decyzji w żaden sposób nie wynika, by takie ustalenia dokonano w toku postępowania.
Ponadto w uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny podniósł, iż organ orzekający w sprawie powołał jedynie przepisy zawierające ogólne normy nie przyporządkowując naruszenia konkretnego przepisu prawa do produktu będącego przedmiotem postępowania. Jak zaznaczył sąd, organ w szczególności nie wskazał w jaki sposób przepisy te zostały naruszone. Tym samym nie można uznać, iż organ dokonał jednoznacznej i prawidłowej kwalifikacji prawnej co do stwierdzonych niezgodności, jak również, że dokonał wykładni stosownych przepisów prawa materialnego.
Dla stwierdzenia naruszenia obowiązku wynikającego z art. 6 ust. 1 czy też art. 8 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, których naruszenie podnosił organ, należy bowiem wskazać naruszenia konkretnych wymagań określonych w Dziale II ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, czego organ w niniejszej sprawie zaniechał.
Z materiału dowodowego sprawy nie wynikało także, aby Spółka wprowadzająca produkt do obrotu była wzywana, w trybie art. 121 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, do przedstawienia dokumentacji potwierdzającej historię stosowania Epimedium brevicornum w celu żywienia ludzi w państwach członkowskich Unii Europejskiej przed dniem 15 maja 1997 r.
Sąd uznał także, iż Organy nie wyjaśniły dlaczego Epimedium brevicornum uznany został za składnik, który nie może być stosowany w żywności. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż samo wskazanie na brak dokumentów potwierdzających bezpieczeństwo stosowania Epimedium brevicornum, nie jest wystarczające do przyjęcia, że produkt nie jest zgodny z wymogami prawa żywnościowego. Konieczne jest bowiem dokonanie odpowiedniej wykładni, a następnie stosownych do niej ustaleń faktycznych, których brak jest w zaskarżonych decyzjach.
Zdaniem Sądu, ustalenia w niniejszej sprawie nie pozwoliły zatem na dokonanie oceny prawidłowości nałożonego decyzją zakazu, a w związku z tym Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję, jak również decyzję organu pierwszej instancji zakazujących wprowadzania do obrotu i nakazu wycofania z obrotu produktu, którego składnik stanowi Epimedium brevicornum.
Autor: Marta Chmielewska, aplikant radcowski, Kielar & Kołodziejczyk. sp.k.
[1] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 18 maja 2017 roku, sygn. akt: II SA/Op 102/17.
[2] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2017.149 t.j.)
[3] Rozporządzenie nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 1997 r. dotyczące nowej żywności i nowych składników żywności.
[4] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 listopada 2016 r., sygn. akt: C-448/14